آشنایی با تاریخچه انتخاب آرم هما
پس از آغاز به کار “هواپیمایی ملی ایران” و ثبت آن به عنوان شرکت ملی، نام “هما” از ترکیب سه حرف نخست این سه کلمه بوجود آمد و برای معادل انگلیسی، به دلیل ثقیل بودن نام Iran National Airline از ترکیب ساده‌تر IranAir استفاده شد.
انتخاب آرم برای هما از طریق اعلام فراخوان در روزنامه‌های کیهان و اطلاعات در سال ۱۳۴۰ به مسابقه گذاشته شد. داوری آثار نیز توسط هیأتی از دانشکده هنرهای زیبا انجام شد.
در این مسابقه طرح یک جوان ایرانی با الهام از یکی از سرستون‌های تاریخی تخت‌جمشید برنده شد. «ادوارد زهرابیان» طراح نشان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران “هما”، زمانی این نشان ماندگار را طراحی کرد که فقط ۲۱ سال داشت.
این جوان با استفاده از یک‌سری موتیف‌های ایرانی طراحی خود را انجام داد. بهترین الگویی که وی می‌توانست برگزیند، پرنده‌ای در اسطوره‌های ایرانی به نام “هما” بود که نمونه‌اش را تنها در تخت‌جمشید می‌شد یافت.
نام این پرنده همچنین در کتاب‌های “گریشمن”، باستان‌شناس مشهور فرانسوی که حوزه تخصصی مطالعاتش ایران باستان بود، آمده است.
زهرابیان می‌گوید در سال ۱۳۴۰ خورشیدی (۱۹۶۱ میلادی) آگهی یک مسابقه برای طراحی لوگوی شرکت هواپیمایی ایران را که آن زمان تازه تشکیل شده بود در روزنامه‌های کیهان و اطلاعات آن زمان دیده است.
زهرابیان آن زمان هنوز وارد دانشگاه نشده بود. او که خود را برای شرکت در کنکور آماده می‌کرد، تصمیم می‌گیرد در این مسابقه شرکت کند.
طراح برترین لوگوی شرکت‌های هوایی دنیا می‌گوید: «تاریخ مسابقه ماه خرداد بود. اعلام نتیجه آن البته چندماهی طول کشید. وقتی دیدم خبری از اعلام نتیجه مسابقه نیست، به شرکت هواپیمایی ملی ایران که تازه تأسیس شده بود تلفن کردم و گفتم آقا چه خبر از این آگهی که داده بودید و من در مسابقه‌اش شرکت کردم؟ گفتند اسمت چیست؟ گفتم فلان کس هستم. گفتند تو برنده شده‌ای.»
ادوارد زهرابیان می‌گوید وقتی طرح خود را برای شرکت در مسابقه فرستاده در توضیح این آرم به این نکته هم اشاره کرده که اتفاقا حروف اول “هواپیمایی ملی ایران” مترادف با پرنده اساطیری ایران یعنی “هما" می‌شود. به این ترتیب با لوگوی طراحی شده توسط ادوراد زهرابیان، نام “هما” نیز برای “هواپیمایی ملی ایران” برگزیده می‌شود.
زهرابیان درباره این‌که چه‌طور طرح پرنده اساطیری هما را به‌عنوان خمیرمایه و پایه طراحی این لوگو قرار داده می‌گوید: «آن زمان زیاد جهانگردی می‌کردم. به آثار تاریخی علاقه داشتم و هنوز هم دارم. یادم آمد که یک چنین سرستونی در تخت‌جمشید است که می‌تواند خمیرمایه این طرح باشد.» سر این تندیس اساطیری ایران از یال اسب، گوش گاو و صورت عقاب تشکیل شده است.
در برخی از منابع آمده است که هما هرگز نمی‌آرامد و در تمام طول زندگی خود تا حدی در اوج پرواز می‌کند که از دیده‌گان نهان شده و هرگز بر روی زمین نمی‌آساید. رنگ پیشنهادی طراح برای این لوگو، آبی فیروزه‌ای بود.
«ادوارد دیگران زهرابیان» معمار و طراح ارمنی ایرانی در سال ۱۳۱۸ در تهران متولد شد. وی دوره متوسطه را در دبیرستان البرز گذراند و دیپلم ریاضی را از این دبیرستان اخذ کرد. او در زمان تحصیل در این مدرسه در مسابقه طراحی نخستین نشانه دبیرستان البرز شرکت کرد و طرح وی به عنوان نشان دبیرستان البرز برگزیده شد. در فاصله سال‌های دبیرستان تا دانشگاه، برای کمک به برادر بزرگترش که او هم معماری می‌خوانده است، به آتلیه‌های معماری رفت و آمد می‌کند و در این راه بر تجربه‌های طراحی و رسامی‌اش افزون می‌گردد. وی پس از قبولی در دانشگاه، رشته معماری را در دانشکده معماری دانشگاه ملی ایران فرا می‌گیرد.
مهمترین اتفاق هنری در زندگی زهرابیان، هنگامی رخ می‌دهد که وی به طور اتفاقی آگهی فراخوان طراحی نشانه هواپیمایی ملی ایران را که هنوز به نام “هما” شناخته نشده بود، می‌بیند و طرحی تجربی را در آتلیه دانشکده و آتلیه محسن فروغی، آماده می‌سازد و در مسابقه مربوطه شرکت می‌دهد که «هوشنگ سیحون» و تعدادی از استادان دانشکده هنرهای زیبا، داوران آن بودند. طرح وی به عنوان طرح برگزیده پذیرفته می‌شود و در سال ۱۳۴۱ به عنوان نشان رسمی “هما» ثبت می‌گردد.
آژانس تخصصی خبر و اطلاعات حمل‌ونقلی (Skift) در گزارش سال ۲۰۱۳ ارزیابی از لوگوی شرکت‌های هواپیمایی در سراسر جهان داشت و بعد از ارزیابی‌های متعدد تمام شرکت‌های مطرح در زمینه صنعت هوایی توسط یاتا، شرکت هواپیمایی ایران‌ایر (هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران) را دارنده بهترین و عالی‌ترین لوگوی خدمت‌رسانی هوایی معرفی نمود.
این لوگو در حالی به عنوان برترین معرفی شد که خطوط هوایی ایران با تحریم‌های بین‌المللی مواجه است و شاید ارتباط پروازی با بسیاری از فرودگاه‌های دنیا ندارد. استفاده از یک رنگ آرام‌بخش، استفاده از نماد پرنده و همچنین سمبلی پیج‌درپیچ و به نوعی انعطافی منجر به این شد که این برند در برابر سایرین دارای جایگاه متمایزی باشد.
