هواپیمای آنتونوف 140، یک هواپیمای مسافربری با قابلیت حمل حداکثر 52 مسافر است که برای جانشینی هواپیمای آنتونوف 24 طراحی شد. نخستین پیش‌نمونه آن در ژوئن 1997 ساخته شد و در 17 سپتامبر همان سال اولین پرواز خود را انجام داد. (این هواپیما در 1999/12/01 هنگام یک پرواز آزمایشی صدمه دید و شرکت آنتونوف آن را به تایپ An-140-100 ارتقا داد). دومین پیش‌نمونه این هواپیما در سال 1998 کامل شد، اما هیچ‌گاه پرواز نکرد و سرانجام، نخستین هواپیمای استاندارد آنتونوف 140 در دسامبر 1997 به پرواز درآمد.

‌

طرح کلی هواپیمای آنتونوف 140

‌

طول هواپیما: 22.60 متر
عرض هواپیما: 2.82 متر
طول کابین: 14.51 متر
فاصله دو سر بال: 24.50 متر
ارتفاع هواپیما: 8.23 متر
مساحت بال: 51 متر مربع
ظرفیت سوخت: 4370 کیلوگرم
حداکثر وزن هواپیما هنگام برخاست: 19,150 کیلوگرم
پیشران: دو دستگاه موتور توربوپراپ Klimov TV3-117VMA-SBM1
نیروی محرکه هر موتور: 1838 کیلو وات (2465 اسب بخار)
حداکثر سرعت: 575 کیلومتر بر ساعت
سرعت کروز: 520 کیلومتر بر ساعت
برد پرواز: 3700 کیلومتر
سقف پرواز: 7600 متر
طول باند مورد نیاز برای تیک‌آف: 880 متر

‌

در سال 1374 شمسی شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) قراردادی با شرکت هواپیماسازی آنتونوف اوکراین به امضا رساند که به موجب آن، اجازه تولید مدل An-140 در ایران با نام تجاری IrAn-140 داده شد. طراحی این هواپیمای توربوپراپ تنها یک سال پیش در شرکت آنتونوف به پایان رسیده و هنوز این هواپیما در اوکراین نیز پرواز نکرده بود.این مطالب از وبلاگ طیاره کپی شده است.

تولید تحت لیسانس (مونتاژ) هواپیمای آنتونوف 140 در تأسیسات هسا در شاهین‌شهر اصفهان آغاز و نهایتا نخستین فروند هواپیمای ایران 140 در سال 1379 (شش سال پس از انعقاد قرارداد) از خط تولید خارج شد.

شرکت هواپیمایی غیردولتی سفیران به عنوان نخستین کاربر این هواپیما در ایران، سه فروند نخست این هواپیما را بصورت اجاره به شرط تملیک در اختیار گرفت، اما با حادثه از دست رفتن موتور یکی از این هواپیماها و سپس خروج آن از باند فرودگاه اراک، این شرکت هر سه فروند هواپیمای دریافتی را به هسا عودت داد. دو فروند از این سه هواپیما بعدا در اختیار هواپیمایی نیروی انتظامی (هواناجا) قرار گرفت.

ورود مجدد این هواپیما به ناوگان هوایی ایران مدتی با مخالفت رئیس وقت سازمان هواپیمایی کشوری بدلیل ایمنی پایین آن مواجه بود تا اینکه با عزل حسین خانلری در تیر ماه 1388 توسط حمید بهبهانی، وزیر وقت راه و ترابری، و از طرفداران سرسخت این هواپیما، این مانع نیز از سر راه برداشته شد. از طرفی، به علت نقص و ضعف شدید در سامانه‌های مرتبط با موتور این هواپیما، چند شرکت دیگر از جمله ایران‌ایرتور، کیش‌ایر و... که پیش‌تر خواهان خرید این هواپیما بودند، از استفاده این هواپیما در ناوگان خود انصراف داده و به همین دلیل، شرکت تولید کننده (هسا) که هواپیماهای خود را بدون مشتری می‌دید، با تأسیس یک شرکت هواپیمایی (که بعدها سپاهان نام گرفت)، رأسا حمل مجدد مسافر با این هواپیما را از 29 دی 1389 آغاز کرد و علی‌رغم هشدارهای متعدد کارشناسان مبنی بر جلوگیری از پرواز این هواپیما در ایران، پروازهای مسافری آن ادامه یافت.

نارسایی موتور این هواپیما در مناطق گرم و مرطوب، اشکال در سیستم سوخت‌رسانی، خوردگی موتور و همچنین وجود لرزش شدید در موتورها از جمله دلایل این کارشناسان عنوان شده بود که نهایتا منجر به صدور محدودیت و توقف پرواز اين هواپیما به جنوب كشور، آنهم برای مدتی کوتاه شد.

در ادامه، فشارهای سیاسی دولت آمریکا به اوکراین موجب توقف تأمین موتور، کتابچه‌ها و قطعات یدکی هواپیماهای ایران 140 از سوی آنتونوف شده و در نتیجه، ناوگان شش فروندی شرکت سپاهان (فروندهای پنچم تا دهم) اکثرا زمین‌گیر شدند.

‌

هواپیمای ایران 140 (ساخت ایران ـ سمت چپ تصویر) در کنار هواپیمای آنتونوف 140 (ساخت اوکراین ـ سمت راست تصویر) در نمایشکاه هوایی کیش

‌

سرانجام با سقوط مرگبار یک فروند ایران 140 دیگر در 19 مرداد 1393 در فرودگاه مهرآباد، با دستور حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت، سازمان هواپیمایی کشوری ممنوعیت پرواز کلیه هواپیماهای آنتونوف 140/ایران 140 را ابلاغ کرده و پرونده پرواز مسافربری این هواپیما در ایران برای همیشه مختومه شد.

با زمینگیر شدن هواپیماهای ایران 140 سپاهان و مرجوع شدن دو فروند هواپیمای در اختیار هواناجا پس از صدور این ممنوعیت، شرکت هسا تصمیم به تغییر کاربری این هواپیماها از مسافری به ترابری سبک گرفت. به همین منظور، یازدهمین فروند مونتاژ شده در ایران با کمک شرکت مادر (آنتونوف) ضمن تغییراتی در ساختار بال و دم، به درب رمپ مجهز شده و در 29 اردیبهشت 1401 با نام «سیمرغ» رونمایی شده و در 9 خرداد 1402 نخستین پرواز خود را انجام داد. همچنین تلاش‌هایی برای تبدیل هواپیمای 52 نفره توربوپراپ ایران 140 به هواپیمای 72 نفره با موتور جت توربوفن و با بدنه‌ای کشیده‌تر در شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) کلید خورد و ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم نیز در سفر خود به اصفهان بر ساخت این هواپیما تأکید کرد، اما در اردیبهشت 1403، معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری (در همان دولت سیزدهم) با اذعان به اختصاص حداکثر یک میلیون دلار، از شکست این پروژه به بدلیل نبود زیرساخت مناسب در ایران خبر داد.

‌

در مجموع، بدنه چهارده فروند هواپیمای ایران 140 پس از ساخت در تأسیسات آنتونوف در خارکوف اوکراین، جهت تکمیل تولید، بوسیله هواپیماهای ترابری به تأسیسات هسا منتقل شد و همانگونه که پیش از این گفته شد، تاکنون تولید یازده فروند از این هواپیما تکمیل شده و فرایند تولید سه فروند دیگر آن، بدلیل عدم همکاری شرکت آنتونوف با ایران و همچنین تهاجم روسیه به اوکراین، با مشکلات عدیده‌ای مواجه است.

هواپیمای آنتونوف 140 (و مدل ایرانی آن، ایران 140) در مجموع شش‌بار در جهان سانحه سقوط داشته که سه سانحه آن در کشور ایران (یک سانحه نمونه ساخت اوکراین و بقیه مونتاژ ایران)، دو سانحه در اوکراین و یک سانحهٔ دیگر در کشور آذربایجان رخ داده است.

در ادامه این نوشتار، به معرفی ده فروند نخست هواپیمای ایران 140 که از ابتدا به منظور استفاده مسافربری تولید شدند خواهیم پرداخت. این مطالب از وبلاگ طیاره کپی شده است.

‌‌‌

HESA 90-01 (IrAn-140 Faraz)
بدنه اولین نمونه ساخت ایران این هواپیما (پنجمین هواپیمای شرکت آنتونوف) با شماره سریال 01-05/90-01 و شماره کارخانه 36525301005 در خارکوف اوکراین ساخته و به همراه سایر قطعات جهت تکمیل تولید به شاهین‌شهر اصفهان منتقل شد. نخستین پرواز خود را با رجیستر HESA-01 در 19 بهمن 1379 انجام داد و در مهر 1382 با رجیستر EP-SFD به شرکت هواپیمایی سفیران تحویل داده شد.
عصر روز 21 مرداد 1384 این هواپیما که با 26 سرنشین (شامل 19 مسافر و 7 خدمه) در مسیر تهران به خرم‌آباد پرواز می‌کرد، به علت نقص فنی و از دست دادن موتور سمت راست خود در نزدیکی اراک، درخواست فرود اضطراری در فرودگاه این شهر می‌کند. هواپیما پس از فرود با یک موتور، به دلیل عدم توانایی خدمه در کنترل آن از باند خارج شده و آسیب دید، اما خوشبختانه به سرنشیان آن آسیبی نرسید.

بدنه هواپیما پس از مدتی تعمیر و هواپیما به هسا عودت داده شد. سال‌ها بعد این هواپیما از مدل مسافربری خارج و با انجام تغییراتی، تبدیل به هواپیمای گشت دریایی با نام عقاب شد.

‌

شهریور 1379 ـ مراسم خروج از خط تولید
‌‌

اسفند 1399 ـ تبدیل به هواپیمای گشت دریایی
‌

قرار گرفتن یک دوربین اپتیک دید حرارتی زیر بدنه هواپیما

‌‌‌‌

محل کار اپراتور
‌‌‌

کابین هواپیمای عقاب

‌

(IrAn-140 Faraz) N2201
تولید این هواپیما به عنوان دومین نمونه ساخت ایران (هشتمین هواپیمای شرکت آنتونوف)، با شماره سریال 02-03/90-02 و شماره کارخانه 36525302009 در شاهین‌شهر اصفهان تکمیل شد و نخستین پرواز خود را در 26 اسفند 1381 با رجیستر HESA 90-02 انجام داد.
نکته قابل‌توجه این‌که در 2 دی 1381 (سه روز پیش از تاریخ اولیه پرواز آزمایشی این هواپیما)، تعدادی از مقامات و متخصصان هوایی روسی و اوکراینی که با یک فروند هواپیمای آنتونوف 140 (ساخت اوکراین با رجیستر UR-14003) از مبدأ خارکوف و پس از یک‌بار سوخت‌گیری در ترابزون ترکیه عازم مراسم پرواز آزمایشی دومین هواپیمای مونتاژ شده در ایران بودند، در حوالی اردستان اصفهان با کوه برخورد کرده و تمام 44 سرنشین این هواپیما کشته شدند.
هواپیما در 18 مهر 1382 با رجیستر EP-SFE به شرکت هواپیمایی سفیران تحویل داده شد. بدنبال از دست رفتن موتور و خروج از باند یکی دیگر از هواپیماهای ایران 140 این شرکت در مرداد 1384، سفیران این هواپیما را به شرکت سازنده (هسا) مرجوع کرد. قرار بود در مهر ماه 1386 در اختیار هواپیمایی نیروی انتظامی (هواناجا) قرار گیرد که به دلایل فنی نهایتا در 16 مهر 1387 طی مراسمی به این نیرو تحویل داده شد و رجیستر 2201 به آن اختصاص یافت.

پس از سقوط یک فروند ایران 140 دیگر در 19 مرداد 1393 در فرودگاه مهرآباد و ممنوع اعلام شدن پرواز این نوع هواپیما در ایران، نیروی انتظامی این هواپیما را به شرکت هسا عودت داد و از آن تاریخ در فرودگاه این شرکت زمینگیر شده است.

‌

آبان 1387 ـ چهارمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی ایران در كیش
‌‌

آبان 1387 ـ فلایت‌دک هواپیما در چهارمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی ایران در كیش
‌‌

بهمن 1387
‌‌

فروردین 1390 ـ فرودگاه ایرانشهر ـ دود حاصل از استارت موتور

‌

(IrAn-140 Faraz) n2202
تولید این هواپیما به عنوان سومین نمونه ساخت ایران (دهمین هواپیمای شرکت آنتونوف)، با شماره سریال 03-05/90-02 و شماره کارخانه 36525302015 در شاهین‌شهر اصفهان تکمیل شد. نخستین پرواز خود را در بهمن 1383 با رجیستر HESA 90-03 انجام داد و یک ماه بعد با رجیستر EP-SFF به شرکت هواپیمایی سفیران تحویل داده شد.
بدنبال از دست رفتن موتور و خروج از باند یکی دیگر از هواپیماهای ایران 140 این شرکت در مرداد 1384، سفیران این هواپیما را به شرکت سازنده (هسا) مرجوع کرد و مجددا رجیستر HESA 90-03 برای آن ثبت شد. قرار بود در مهر ماه 1386 در اختیار هواپیمایی نیروی انتظامی (هواناجا) قرار گیرد که به دلایل فنی نهایتا در 16 مهر 1387 طی مراسمی به این نیرو تحویل داده شد و رجیستر 2202 به آن اختصاص یافت.
پس از سقوط یک فروند ایران 140 در 19 مرداد 1393 در فرودگاه مهرآباد و ممنوع اعلام شدن پرواز این نوع هواپیما در ایران، نیروی انتظامی این هواپیما را نیز به شرکت هسا عودت داد و از آن تاریخ در فرودگاه این شرکت زمینگیر شده است.

‌

مهر 1386 ـ فرودگاه هسا (شاهین‌شهر)
‌‌

شهریور 1390 ـ فرودگاه مهرآباد

‌

HESA 90-04 (IrAn-140-100 Faraz)
بدنه چهارمین نمونه ساخت ایران این هواپیما (یازدهمین هواپیمای شرکت آنتونوف)، با شماره سریال 04-01/90-03 و شماره کارخانه 36525305016 در خارکوف اوکراین ساخته و به همراه سایر قطعات جهت تکمیل تولید به شاهین‌شهر اصفهان منتقل شد. نخستین پرواز خود را در 28 اسفند 1386 با رجیستر HESA 90-04 انجام داد.
قرار بود به عنوان یکی از سه فروند هواپیمای خریداری شده توسط ایران‌ایرتور، به این شرکت هواپیمایی واگذار شود، اما در 27 بهمن 1387 در حالی که خلبانان این شرکت [شامل یک استاد خلبان (مرحوم محمدباقر گردان) و 4 خلبان در حال آموزش] در حال گذراندن آموزش‌های لازم جهت ورود این هواپیما به ناوگان شرکت بودند، در حوالی فرودگاه شاهین‌شهر سقوط کرد و هر 5 سرنشین آن جان باختند. علت سانحه، نقص فنی موتور هواپیما و از دست رفتن آن پس از عملیات نشست و برخاست و عدم امکان کنترل هواپیما با یک موتور بود.

‌

آبان 1387 ـ پرواز نمایشی در چهارمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی ایران در كیش
‌‌

آبان 1387 ـ کابین هواپیما در چهارمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی ایران در كیش

‌

EP-GPA (IrAn-140-100 Faraz)
تولید این هواپیما به عنوان پنجمین نمونه ساخت ایران (دوازدهمین هواپیمای شرکت آنتونوف)، با شماره سریال 05-02/90-03 و شماره کارخانه 36525305018 در شاهین‌شهر اصفهان تکمیل شد و نخستین پرواز خود را در سال 1387 با رجیستر HESA 90-05 انجام داد.

هواپیما در 30 آبان 1389 وارد ناوگان شرکت هواپیمایی صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) شد. نام این شرکت در 17 مهر 1392 به هواپیمایی سپاهان تغییر یافت.
در 19 مرداد 1393 این هواپیما که قرار بود با 48 سرنشین (40 مسافر و 8 خدمه) پرواز تهران به طبس را انجام دهد، دو ثانیه پیش از برخاستن هواپیما از باند فرودگاه مهرآباد موتور شماره دو خود را از دست داده و هواپیما اندکی پس از بلند شدن، در انتهای فرودگاه مهرآباد سقوط می‌کند. بر اثر این سانحه 40 نفر از سرنشینان هواپیما جان خود را از دست داده و 8 نفر زنده ماندند. در زمان سانحه، هواپیما حدود 35+1370 ساعت در قالب 1058 پرواز انجام داده بود. این سانحه به دلیل سودجویی و تخلف محرز و آگاهانه شرکت سپاهان در پرواز با وزن غیرمجاز روی داد، در حالی که حداکثر تعداد سرنشینان هواپیما در شرایط هوای گرم می‌بایست 33 نفر می‌بود.

‌

اردیبهشت 1392 ـ فرودگاه مهرآباد
‌‌

سقوط در فرودگاه مهرآباد
‌‌

سقوط در فرودگاه مهرآباد
‌‌

سقوط در فرودگاه مهرآباد

‌

EP-GPB (IrAn-140-100 Faraz)
تولید این هواپیما به عنوان ششمین نمونه ساخت ایران (چهاردهمین هواپیمای شرکت آنتونوف)، با شماره سریال 06-04/90-03 و شماره کارخانه 36525305022 در شاهین‌شهر اصفهان تکمیل شد و نخستین پرواز خود را در سال 1388 با رجیستر HESA 90-06 انجام داد. هواپیما در 30 آبان 1389 وارد ناوگان شرکت هواپیمایی صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) شد. نام این شرکت در 17 مهر 1392 به هواپیمایی سپاهان تغییر یافت. بدنبال سقوط هواپیمای EP-GPA در 19 مرداد 1393 در فرودگاه مهرآباد و ممنوع اعلام شدن پرواز این نوع هواپیما در ایران توسط سازمان هواپیمایی کشوری، این هواپیما در فرودگاه هسا در شاهین‌شهر زمینگیر شده است.

‌

آبان 1389 ـ حضور در پنجمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی ایران در كیش
‌‌

آبان 1389 ـ پرواز نمایشی در پنجمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی ایران در كیش
‌‌

آبان 1389 ـ کابین تغییر وضعیت‌یافته در پنجمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی ایران در كیش
‌‌

مهر 1390 ـ فرودگاه مهرآباد
‌‌

دی‌ماه 1391 ـ فرودگاه دبی

‌

EP-GPC (IrAn-140-100 Faraz)
تولید این هواپیما به عنوان هفتمین نمونه ساخت ایران (شانزدهمین هواپیمای شرکت آنتونوف)، با شماره سریال 07-06/90-03 و شماره کارخانه 36525305027 در شاهین‌شهر اصفهان تکمیل شد. نخستین پرواز خود را در سال 1388 با رجیستر HESA 90-07 انجام داده و سپس با رجیستر EP-GPC وارد ناوگان شرکت هواپیمایی صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) شد. نام این شرکت در 17 مهر 1392 به هواپیمایی سپاهان تغییر یافت. بدنبال سقوط هواپیمای EP-GPA در 19 مرداد 1393 در فرودگاه مهرآباد و ممنوع اعلام شدن پرواز این نوع هواپیما در ایران توسط سازمان هواپیمایی کشوری، این هواپیما در فرودگاه هسا در شاهین‌شهر زمینگیر شده است.

‌

آذر 1391 ـ حضور در ششمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی ایران در كیش
‌‌

فلایت‌دک
‌‌

اردیبهشت 1392 ـ فرودگاه دبی

‌

EP-GPD (IrAn-140-100 Faraz)
تولید این هواپیما به عنوان هشتمین نمونه ساخت ایران (هیجدهمین هواپیمای شرکت آنتونوف)، با شماره سریال 08-08/90-03 و شماره کارخانه 36525305031 در شاهین‌شهر اصفهان تکمیل شد. نخستین پرواز خود را در سال 1390 با رجیستر HESA 90-08 انجام داده و سپس با رجیستر EP-GPD وارد ناوگان شرکت هواپیمایی صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) شد. نام این شرکت در 17 مهر 1392 به هواپیمایی سپاهان تغییر یافت. بدنبال سقوط هواپیمای EP-GPA در 19 مرداد 1393 در فرودگاه مهرآباد و ممنوع اعلام شدن پرواز این نوع هواپیما در ایران توسط سازمان هواپیمایی کشوری، این هواپیما در فرودگاه هسا در شاهین‌شهر زمینگیر شده است.

‌

خرداد 1390 ـ فرودگاه شهید بهشتی اصفهان و نمایی از کابین خلبان
(مرحوم کاپیتان ایزدپناه روی صندلی راست که بعدها در سقوط هواپیمای EP-GPA کشته شد)
‌‌

اسفند 1391 ـ فرودگاه دبی

‌

EP-GPE (IrAn-140-100 Faraz)
بدنه نهمین نمونه ساخت ایران این هواپیما (بیستمین هواپیمای شرکت آنتونوف)، با شماره سریال 09-10/90-03 و شماره کارخانه 36525305034 در خارکوف اوکراین ساخته و در 27 آذر 1386 بوسیله یک فروند هواپیمای آنتونوف 22 به همراه سایر قطعات جهت تکمیل تولید به شاهین‌شهر اصفهان منتقل شد. نخستین پرواز خود را در 1388 با رجیستر HESA 90-09 انجام داده و در اسفند 1390 با رجیستر EP-GPE وارد ناوگان شرکت هواپیمایی صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) شد. نام این شرکت در 17 مهر 1392 به هواپیمایی سپاهان تغییر یافت.
بدنبال سقوط هواپیمای EP-GPA در 19 مرداد 1393 در فرودگاه مهرآباد و ممنوع اعلام شدن پرواز این نوع هواپیما در ایران توسط سازمان هواپیمایی کشوری، این هواپیما نیز در فرودگاه هسا در شاهین‌شهر زمینگیر شده است.

بدنه هواپیما در خارکوف و پیش از انتقال به ایران

‌

انتقال بدنه از اوکراین به شاهین‌شهر با آنتونوف 22
‌‌

آبان 1389 ـ حضور در پنجمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی ایران در كیش
‌‌

آبان 1389 ـ حضور در پنجمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع هوایی ایران در كیش

‌
EP-GPF (IrAn-140-100 Faraz)
بدنه دهمین نمونه ساخت ایران این هواپیما (بیست و دومین هواپیمای شرکت آنتونوف)، با شماره سریال 10-10/90-03 و شماره کارخانه 36525305039 در خارکوف اوکراین ساخته و در 19 فروردین 1387 به همراه سایر قطعات جهت تکمیل تولید به شاهین‌شهر اصفهان منتقل شد. نخستین پرواز خود را در اسفند 1390 رجیستر HESA 90-10 انجام داده و سپس با رجیستر EP-GPF وارد ناوگان شرکت هواپیمایی صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) شد. نام این شرکت در 17 مهر 1392 به هواپیمایی سپاهان تغییر یافت.
بدنبال سقوط هواپیمای EP-GPA در 19 مرداد 1393 در فرودگاه مهرآباد و ممنوع اعلام شدن پرواز این نوع هواپیما در ایران توسط سازمان هواپیمایی کشوری، این هواپیما نیز در فرودگاه هسا در شاهین‌شهر زمینگیر شده است.

‌

‌

‌

‌

‌

‌

‌

‌

‌

‌

‌

‌

‌