آشنایی با چراغ‌های هواپیما
وجود سیستم روشنایی خارجی در شب برای هواپیماها ضروری است. به همین منظور، لامپ‌ها و چراغ‌های نورانی و رنگی متعددی روی هواپیماها نصب شده است که هر کدام، وظیفه خاصی را برعهده دارند. از این چراغ‌ها هم بر روی زمین و هم در حین پرواز استفاده می‌شود و محل نصب هر کدام از این چراغ‌ها نیز در مدل‌های مختلف هواپیما و در شرکت‌های تولیدکننده هواپیما متفاوت است.
در یک تقسیم‌بندی کلی، چراغ‌های خارجی هواپیما به سه دسته تقسیم می‌شوند:
1. چراغ‌هایی که وظیفه تعیین موقعیت هواپیما و کاهش خطر برخورد با آن را دارند؛
2. چراغ‌هایی که وظیفه روشن کردن باند یا تاکسی‌وی جلوی هواپیما را دارند؛
3. چراغ‌هایی که وظیفه روشن کردن سطوح خاصی از هواپیما را دارند.
همچنین، بسته به کاربرد این چراغ‌ها بر روی زمین یا در حین پرواز، به دو دسته تقسیم می‌شوند:
1. در حین پرواز:
- برای نشان دادن موقعیت هواپیما و جهت حرکت آن
- برای نشستن روی باند
- برای چک کردن سطح لبه حمله بال‌ها و ورودی هوای موتورها
2. بر روی زمین:
- برای تاکسی کردن و بلند شدن و چرخیدن روی باند؛
- برای نشان دادن وجود هواپیما هنگامی که پارک شده یا در حال پوش شدن است؛
- برای انجام چک‌های قبل و بعد از پرواز؛
- برای بارگیری و تخلیه بار مسافران؛
- برای نمایش لوگوی ایرلاین
اکنون به معرفی چراغ‌های خارجی هواپیماها خواهیم پرداخت.
چراغ‌های تاکسی
چراغ‌های تاکسی (Taxi lights) معمولاً روی چرخ جلو و/یا بال هواپیما نصب می‌شوند. کارکرد آنها شبیه چراغ‌های جلوی اتومبیل است و چندین متر جلوی هواپیما را روشن می‌کنند تا خلبانان جهت حرکت به سمت گیت یا باند پرواز دید کافی داشته باشند.
چراغ‌های خروج از باند
دو چراغِ مخصوصِ تاکسی با نام «Runway Turnoff lights» روی چرخ جلو هواپیما یا در قسمت لبه حمله و نزدیک محل اتصال بال به بدنه هواپیما نصب شده است. این چراغ‌ها برای روشن کردن محیط اطراف هواپیما و جلوی بال‌ها در هنگام تاکسی، خروج از باند یا چرخش هواپیما روی زمین استفاده می‌شوند.
از آنجا که در فرودگاه‌های شلوغ هواپیماها پس از نشستن، می‌بایست بلافاصله باند را ترک کنند و این امر مستلزم دور زدن و وارد شدن به تاکسی‌وی‌ها هست، روشن بودن این چراغ‌ها دید بهتری به خلبانان می‌دهد.
چراغ‌های فرود، تاکسی و خروج از باند بوئینگ 757
(چراغ‌های تاکسی و خروج از باند در بالا و چراغ‌های فرود در پایین)
چراغ‌های فرود
چراغ‌های فرود (Landing Lights) روشنایی مورد نیاز برای نشست و برخاست در طول شب و پروازهای دارای دید کم، را فراهم می‌کنند. این چراغ‌ها بزرگترین و درخشان‌ترین چراغ‌های هواپیما هستند و بسته به نوع و مدل هواپیما، در جایی روی بال‌ها، ارابه فرود یا زیر بدنه هواپیما نصب می‌شوند.
چراغ‌های فرود اندکی به سمت پایین قرار گرفته‌اند تا در هنگام برخاستن و فرود، باند فرودگاه را روشن کنند. هنگام فرود هواپیما و از فاصله 60 متری سطح زمین، این چراغ‌ها سطح باند را روشن می‌کنند.
نور چراغ‌های فرود و چراغ‌های تاکسی بسیار زیاد است. آنها از لامپ‌هایی با توان 600 وات استفاده می‌کنند. (چراغ‌های جلو اتومبیل حدود 65 یا نهایتا 100 وات است). این میزان از نور می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی چشم و کوری موقت افراد شود.
چراغ‌های بازرسی بال
چراغ‌های بازرسی بال (Wing Inspection Lights) در کنار بدنه هواپیما و جلوتر از ریشه بال نصب شده‌اند. جهت آنها به سمت عقب است و و وظیفه روشن کردن لبه حمله بال‌ها و دهانه موتورها را دارند. روشنایی حاصل از این چراغ‌ها به خدمه پرواز کمک می‌کند تا بال‌ها را برای یخ، برف یا آسیب‌دیدگی بازرسی کنند. این چراغ‌ها برای جلوگیری از برخورد نیز موثر هستند.
چراغ‌های موقعیت
چراغ‌های موقعیت (Position Lights) در سه رنگ قرمز، سبز و سفید هستند و روی نوک بال تمام هواپیماها نصب شده‌اند. چراغ‌های موقعیت قرمز (Port) همیشه در جلوی نوک بال چپ و چراغ‌های موقعیت سبز (Starboard) در جلوی نوک بال راست قرار دارند و چراغ‌های موقعیت سفید نیز روی عقب نوک هر دو بال و/یا دم هواپیما نصب شده و جهت آن به سمت عقب هواپیما است. نور همه چراغ‌های موقعیت بصورت ثابت می‌باشد.
به این چراغ‌ها غالبا چراغ‌های "ناوبری" یا "nav" نیز گفته می‌شود، گرچه هیچ ارتباطی با ناوبری هواپیما ندارند.
چراغ‌های موقعیت قرمز و سبز اولین‌بار در قرن 18 روی کشتی‌ها استفاده شدند. در آن زمان برخورد در خطوط حمل‌ونقل بسیار شایع بود، بنابراین صنعت حمل‌ونقل شروع به آزمایش لامپ‌های موقعیتی کرد. این چراغ‌ها برخوردهای دریایی را به خوبی کاهش داد و در نهایت برای استفاده در هواپیما نیز به بکار رفت.
خلبانان می‌بایست از غروب خورشید تا طلوع آن از چراغ‌های موقعیت استفاده کنند.
هنگامی که خلبانان چراغ موقعیت سفید رنگ یک هواپیمای دیگر را مشاهده می‌کنند، می‌دانند که در پشت آن هواپیما قرار دارند و این هواپیما با آنها هم‌جهت است. دیدن چراغ‌های قرمز و سبز نشانگر نزدیک شدن هواپیما است. اگر خلبان هم نور سفید یک هواپیمای دیگر را دید و هم نور سبز، پس او در موقعیت سمت راست هواپیمای دوم است. اگر نور سفید دیده نشد و مثلا فقط نور قرمز را مشاهده کرد، بدین معناست که هواپیمای روبرو، سمت چپ و مخالف جهت او یعنی به سمت هواپیمای او در حال پرواز است.
این چراغ‌ها به خلبانان، برج‌های مراقبت، کنترل‌کننده‌های زمینی و پرسنل پشتیبانی زمینی کمک می‌کنند تا موقعیت و جهت هواپیما را تعیین کنند.
چراغ‌های موقعیت قرمر و سبز روی نوک بال ایرباس 320 نئو
چراغ موقعیت سفید نصب شده بر پشت دم هواپیما
چراغ‌های ضد تصادف: قرمز
هیچ چیز بهتر از یک چراغ گردان فوق‌العاده روشن و قرمز رنگ جلب‌توجه نمی‌کند.
چراغ‌های ضد تصادف قرمز (Anti-Collision Lights: Red) چراغ‌هایی چرخان (بیکن: Beacon) هستند که در بالا و پایین بدنه هواپیما قرار دارند و از هر زاویه‌ای می‌توان نور قرمز رنگ آنها را دید.
این چراغ‌ها نشان‌دهنده روشن شدن/بودن موتور هواپیما است و خلبانان پیش از حرکت هواپیما و استارت موتور، این چراغ‌ها را روشن کرده و پس از توقف و خاموش کردن موتورها آنها را خاموش می‌کنند.
حضور در نزدیکی یک موتور روشن بسیار خطرناک است و پرسنل زمینی فرودگاه‌ها آموخته‌اند که هنگامی که چراغ‌های قرمز چرخان روشن هستند، فضای اطراف هواپیما دیگر امن نیست و باید از آنجا سریعا دور شد.
در هواپیماهای کلاسیک، چراغ‌های ضد تصادفِ قرمز معمولاً بصورت چرخان هستند اما در هواپیماهای جدید مانند بوئینگ 787 و ایرباس 350 از LEDهای فوق‌العاده روشن برای این منظور استفاده می‌شود.
چراغ‌های ضد تصادف: سفید
این چراغ‌ها بر روی نوک بال‌ها نصب شده و بصورت فلش چشمک‌زن روشن و خاموش می‌شوند. این چراغ‌ها که «چراغ استروب (Strobes)» نیز خوانده می‌شوند از کیلومترها دورتر قابل مشاهده هستند و به عنوان بخشی از سیستم نوری ضد تصادف هواپیما مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نور چراغ‌های ضد تصادفِ سفید نیز بسیار زیاد است و به همین دلیل بر روی زمین و هنگام تاکسی کردن یا انتظار در صف باند استفاده نمی‌شوند، زیرا باعث حواس‌پرتی و اذیت شدن چشم سایر خلبانان می‌شود. به همین دلیل، خدمه پرواز بلافاصله پس از برخاستن این چراغ‌ها را روشن می‌کنند و یا بلافاصله پس از فرود آنها را خاموش می‌کنند.
هواپیماهای ایرباس دارای تنظیمات اتوماتیک برای چراغ‌های ضد تصادف هستند ؛ به گونه‌ای که تنها هنگامی که چرخ‌های هواپیما بسته شود، این چراغ‌ها بطور اتوماتیک روشن می‌شوند.
در طول تاریخ، در چراغ‌های ضد تصادف سفید نیز همچون همتایان قرمز چشمک‌زن خود، از لامپ‌های زنون استفاده می‌شد، اما در هواپیماهای جدیدتر از سیستم‌های LED استفاده می‌شود.
چراغ‌های لوگو
چراغ‌های لوگو (Logo Lights) معمولاً روی سکان‌های افقی دم هواپیما (Horizontal Stabilizer) سوار می‌شوند و سکان عمودی (Vertical Stabilizer) را روشن می‌کنند. در برخی از هواپیماهای قدیمی مانند انواع DC-8، DC-9 و MD-80/90 چراغ‌های لوگو روی نوک بال هواپیما نصب شده‌اند.
استفاده از چراغ‌های لوگو ضروری نیست و معمولاً برای مزایای تبلیغات استفاده می‌شوند تا آرم ایرلاین از فاصله دور نمایان شود.
این چراغ‌ها برای جلوگیری از برخورد نیز موثر هستند. آنها تشخیص هواپیماها را برای خلبانان بر روی زمین و هنگام پرواز آسان می‌کنند. چراغ‌های لوگو همچنین به کنترل‌کننده‌های زمینی در شناسایی هواپیماها در مسیرهای تاکسی کمک می‌کنند.
مطالب مرتبط:
ـ آشنایی با چراغ‌های فرودگاهی
ـ علایم و نشانه‌های باند پرواز
ـ معرفی تجهیزات پشتیبانی زمینی فرودگاهی
ـ واحد‌های سرویس‌دهی به هواپیما روی زمین
