سال‌روز سقوط فوکر 28 آسمان در 20 مهر 1373
در تاریخ 1373/07/20 هواپیمای فوکر 28 آسمان به علامت ثبت EP-PAV به خلبانی کاپیتان مرحوم سیروس ترابی و 6 نفر خدمه پروازی به منظور انتقال مسافران از فرودگاه تهران به مقصد اصفهان با شماره 745 پرواز می‌کند. در هنگام سرعت گرفتن هواپیما روی باند، به علت اشکال فنی، خلبان از بلند شدن منصرف و اقدام به تخلیه باند کرده و مجددا با هماهنگی واحد برج مراقبت به ابتدای باند رفته و به سوی اصفهان پرواز می‌کند.
در طول مسیر پروازی آژیر اخطار ناشناخته‌ای به صدا در آمده بطوری‌که خلبان حدود 93 کیلومتری از فرودگاه مهرآباد با اعلام نقص فنی در هواپیما تصمیم به بازگشت به فرودگاه را درخواست می‌کند.
لحظاتی بعد مجددا تصمیم به ادامه مسیر به طرف اصفهان گرفته و بالاخره با وجود اشکال ناشناخته و آژیر نامعلوم که تا اصفهان ادامه داشته در فرودگاه اصفهان سالم به زمین می‌نشیند و مسافران پس از پیاده شدن بعضا به لحاظ هراس و وحشت مستولی شده، به دفتر شرکت آسمان مستقر در فرودگاه اصفهان مراجعه و اعتراض خود را از پرواز غیر ایمن و دلهره‌انگیز انجام شده به اطلاع مسئول دفتر مذکور می‌رسانند.
مسئول فوق‌الذکر و خلبان هواپیما با سرشیفت فنی شرکت آسمان در تهران تماس تلفنی گرفته و جریان ماوقع را به اطلاع نامبرده رسانده و خلبان پیشنهاد پرواز بدون مسافر را مطرح می‌نماید، لکن در نهایت بدون نتیجه‌گیری از مذاکرات انجام شده، اقدام به سوار نمودن مسافر می‌نماید.
این پرواز با شماره 746 در ساعت 22:51 به مقصد تهران صورت می‌گیرد و در ساعت 23:00 در فاصله 43/7 ناتیکال مایلی واقع در شمال فرودگاه اصفهان بر فراز ارتفاعات کرکس سقوط کرده و منجر به کشته شدن کلیه سرنشینان آن پرواز شامل 59 مسافر و 7 نفر خدمه پروازی می‌گردد.
بلافاصله تیم تجسس برای بررسی موضوع و کشف وضعیت هواپیما و مسافران تشکیل شد. این تیم فعالیت خود را از ساعت 23:00 چهارشنبه تا 6 بامداد پنج‌شنبه ادامه داد و در این مدت وقوع حادثه و سقوط هواپیما مورد تأیید قرار گرفت. در هلال احمر اصفهان نیز ستاد ویژه‌ای برای اطلاع از سرنوشت هواپیما تشکیل شد. گروه عملیاتی هلال احمر در اولین ساعات روز پنج‌شنبه در منطقه حد فاصل میمه و کاشان به جستجو پرداختند. در این فاصله گروه‌هایی از سوی سازمان‌های هوایی و نیروهای انتظامی و سپاه پاسداران رهسپار محل احتمالی سقوط شده بودند.
بالاخره صبح پنج‌شنبه با روشن شدن هوا 3 فروند هلی‌کوپتر از اصفهان و تهران به جستجو پرداختند و محل سانحه را شناسایی نمودند.
قطعات هواپیما و اجساد و وسایل مسافران تا حدود 3 کیلومتر از محل ارتفاعات کرکس پراکنده شده بودند. جعبه سیاه این هواپیما پیدا شد اما نوار مکالمات داخل کابین خلبان کاملا سوخته بود.
مسافرانی که در مسیر تهران ـ اصفهان با این هواپیما پرواز کرده بودند از وجود شرایط غیر عادی در داخل هواپیما گزارش کرده‌اند. تکان‌های شدید هواپیما، به صدا درآمدن آژیر در دفعات مکرر و عصبی بودن مهمانداران از دیگر مشاهدات مسافران بوده است.
گروه بررسی سانحه به همراه نوار FDR به فرانسه اعزام می‌شوند. اطلاعات استخراج شده از نوار FDR حاکی است که هواپیما در ارتفاع 18 هزار پایی بوده که قدرت موتورها کاهش یافته و سیر نزولی پیدا کرده و 47 ثانیه بعد در ارتفاع 11 هزار پایی بر فراز قله کرکس متلاشی شده است.
علت خاموش شدن موتورها هرگز کشف نشد و سازمان هواپیمایی کشوری در گزارشی که 26 شهریور 1374 به دادگاه اصفهان ارائه کرد علت سقوط را ناشناخته اعلام کرد و با استناد به آمار و ارقام سوانح هوایی جهان این ناشناخته بودن را عادی دانست. اما دادگاه با استناد به نظریات کارشناسان، گزارش سازمان بازرسی، اظهارات شهود و مطلعین و اسناد و مدارک فنی هواپیما، علت وقوع سانحه را نقص فنی اعلام نمود.
مستندات دادگاه:
در صفحه 965 کتاب مخصوص ذکر نواقص هواپیما معروف به OP1 در تاریخ 1994/08/04 خلبان میرعنایت چنین گزارش نموده:
- لطفا سکان افقی ثابت را چک کنید درست کار نمی‌کند.
- جواب فنی آسمان: سیستم سکان افقی ثابت چک شد از لحاظ عملکرد خوب بود.
در صفحه 979 این کتاب به تاریخ 1994/08/11 خلبان مولا گزارش می‌کند:
- هواپیما درحالی‌که با خلبان خودکار پرواز می‌کرد از حالت تنظیم شده قبلی خارج شد و از قفل خلبان خودکار بیرون آمده، چراغ‌های مربوط به سکان عمودی و افقی ثابت و متحرک روشن شده و همچنین چراغ اصلی کنترل پرواز نیز روشن شد. هواپیما بطور ناگهانی از حالت افقی به حالت شیرجه درآمد؛ بطوری‌که مسافران از این حرکت ناگهانی کاملا نارحت شدند.
فنی آسمان اقدام به تعویض قطعه استابلایزر کنترل یونیت هواپیمای سانحه‌دیده می‌کند، اما پس از آن هم 10 مورد لرزش بدنه گزارش گردیده است.
در زمان سانحه از عمر تقویمی دو قطعه استابلایزر Servo Motor و Pitchlimiter شش ماه گذشته بوده که در بروز سانحه دخیل بوده است.
در تاریخ 1994/09/06 شرکت آسمان بدون کسب مجوز از هواپیمایی کشوری اقدام به انجام پرواز نمایشی با هواپیمای EP-PAV در نوشهر کرده است.
پس از مشاهده فیلم عملیات نمایشی هواپیمای مذکور در نوشهر، اعضاء کمیته بررسی سانحه متفقا نظر دادند که مانورهای انجام شده موجب وارد شدن ضریب بار مثبت بیش از مقدار ذکر شده در کتاب هواپیما و حد مجاز گردیده که می‌تواند صدمات قابل توجهی را به بدنه و دم و سطوح کنترل پروازی وارد کرده باشد.
شروع سانحه فوکر 28 به علامت ثبت EP-PAV با شل بودن مهره نگهدارنده اتصال پایه مربوطه بوده که در اثر فشار هیدرولیک و بالا و پایین رفتن جک، مهره از دندانه‌ها عبور کرده و توسط واشر فلزی مربوطه لحظه‌به‌لحظه به بیرون رانده شده است. با ضعیف شدن انتهای سیلندر مذکور و فشار پیستون بر انتهای سیلندر یاد شده، سیلندر ترکیده و با کنده شدن سکان افقی، هواپیما در حالت شیرجه قرار گرفته و سانحه از آنجا آغاز شده است.
این هواپیما در تاریخ 1991/03/27 هنگام فرود در فرودگاه مادرید اسپانیا به علت قفل نشدن چرخ جلو و جمع شدن آن دچار سانحه شده و از شرایط سنی مناسبی برخوردار نبوده است. همچنین این هواپیما به علت نداشتن سیستم اکسیژن، اجازه پرواز در ارتفاع بالای 25 هزار پایی را نداشته است.
بر اساس رأی دادگاه بدوی رسیدگی به سقوط هواپیمای فوکر 28 آسمان، متهمان پرونده اعم از معاونت استاندارد پرواز، معاونت فنی سازمان هواپیمایی کشوری، مدیرعامل شرکت آسمان، معاونت فنی شرکت آسمان و سرپرست گروه فنی فوکر 28 آسمان به پرداخت 60 فقره دیه در حق اولیاء دم محکوم شدند.
هواپیمای فوکر 28 به شماره سریال 11070 تا زمان سانحه 29 هزار ساعت پرواز داشته و گواهینامه صلاحیت پرواز آن تا تاریخ 1374/05/11 دارای اعتبار بوده است.
کاپیتان سیروس ترابی 7600 ساعت سابقه پرواز داشته که 2 هزار ساعت آن بر روی همین نوع هواپیما بوده است. کمک‌خلبان هم دارای 875 ساعت سابقه پرواز بوده است.
منبع: سایت مرجع هوانوردی و هوافضای پارسی
